در باره بدخشان
بسم الله الرحمن الرحیم
بنام خداج
ولایت بدخشان: |
|
کشور: |
افغانستان |
ولایت : |
بدخشان |
|
فیض اباد |
مساحت : |
۵۴٬۰۵۹کیلومتر مربع |
جمعیت : |
۱۷۵۰۰۰۰ |
منطقهزمانی : |
UTC+۴:۳۰ |
ارتفاعاز سطح دریا : |
|
زبان : |
دری فارسی پامیری وخی زرگرگی ازبکی پشیی |
تعداد ولسوالی ه |
ولایت بَدَخشان یکی از ولایتهای کشورافغانستان است. بدخشان در شعرهای شاعران به کیفیت لعل خویش معروف بودهاست. بدخشان در شمال شرقی افغانستان واقع است. این,ولایت در سال ۱۸۹۶ میان دو امپراتوری بزرگ (روسیه تزاری و برتانیا) به دو بخش تقسیم گردید. یک بخش این ولایت تحت نام بدخشان روسیه و بعدا منطقه خودگردان کوهستانی بدخشان شوروی با مرکزیت شهر خاروق به روسیه تعلق گرفت، و بخش دوم با مرکزیت شهرفیض اباد به امارت افغانستان پیوست. روسیه و ا نگلیسی امو دریا (جیحون) را به عنوان مرز طبیعی پذیرفته و توسط ستونهای مرزی نشانه گذاری شد. در سال 1917بعد از پیروزی انقلاب بلشوبکی در روسیه بدخشان روسیه به شوروی در تشکیل جمهوری شوری سوسیالیستی تاجکستان تعلق گرفت.
§==فرهنگ و نژاد== مساحت بدخشان افغانستان ۴۷۴۰۳ کیلومتر مربع بوده و جمیعت آن بالغ بر یک میلیون و هفتصدو پنجاهزار نفر است، اکثریت باشندگان این استان را تاجیکان تشکیل داده و به زبان فارسی ذری حرف میزنند.در بدخشان زبانهای دیگری به نام زبانهای پامیری هنوز هستند، و مردم به آنها تکلم مینمایند.مردم بدخشان دارای اصلیت آریائی بوده و از اصیلترین قبایل ساکن در افغانستان میباشند. اکثر مردم این استان باسواد بوده و به ارزشهای دینی خود سختگیر اند.
[ویرایش] جغرافیای طبیعی
بدخشان دارای کوههای بلند و رودخانههای خروشان است، فراوردههای عمده این استان گندم جو جودر جواری ، و ارزن است، از جمله میوههای این استان توت و چارمغز ، زردآلو، آلوبالو وسیب آن مشهور است.سیب بهارک و چارمغز سرغیلان درین ولایت از شهرت خوبی برخوردار است. بدخشان به داشتن معادن لعل لاجورد زمرد، فیروزه و وطلا خویش دارای شهرت است. عمده ترین مخزنهای طبیعی آن، در یمگان لاجورد به حجم سه صدکیلومتر طول و ۴۷ کیلومتر عرض، و معدن لعل در سرغیلان که ازان به علت عدم مشخص بودن محل آن استفاده صورت نمیگیرد، میباشد. در نتیجه برسیهای که اخیراً در مورد نفت در افغانستان صورت گرفتهاست، این استان را دارای زخایر بزرگی نفتی تثبیت نمودهاند. این استان با جمهورهای تاجکستان پاکستان و ایالت سیانک کنک چین جمهوری مردم چین دارای مرز مشترک است.
کوههای مهم این استان خواجهمحمد، هزارچشمه و سفیدخرس نام دارند. رودخانههای مهم آن عبارتاند از ذریا کوکچه واخان، انجمن وردوج تگاب،تنکی شیوا پامیر، جرم چاهیل در سرغیلان، آغرده در غارسپان، غوری ،درواز، راغ.ولایت بدخشان ۵۳ فیصد منابع آبی افغانستان را داراست.
بلند ترین قلهِ کوههای هندوکش در خاک افغانستان بنام «نوشاخ» درین ولایت قرار دارد.پامیر که به نام بام دنیا معروف است، درین استان موقیعیت دارد.
دریاچه (دردری افغانستان دریاچه های مشهور ان ) شیوا، سرغیلان زرقل وچقمقبن نام دارند.
بدخشان از جمله ولایات افغانستان است که بیشترین قشر تحصیل کرده را در طول تاریخ داشته است. شخصیت های نامور دانش، امثال، مرزا عبدالقادر بیدل، ابوالحسن البدخش، مولانا شاه جی بدخشی، مولانا عبدالله بدخشی، جمشید خان شعله، مولانا غیاثی، صائب راغی، مصرع راغی، مولانا زیرک درایمی، و صدها دانشمند و فرهیختهء علوم اسلامی دیگر در گذشته و حال از بدخشان هستند. شخصیت های سیاسی بدخشان؛ شاه ولی خان دروازی مشاور و جانشین امان الله خان، طاهر بدخشی، استاد برهان الدین ربانی رهبر جهاد وفوماندان عــــــــبدالــــــــبصیرخــــــــــــــــالد فرما نده عمومی جبهات بدخشان و شهـــــــید عبدالعلی دانشیار دیگر سیاستمداران بدخشان قابل ذکر اند. بدخشان امروز هم دارای بزرگترین شخصیت های علمی، سیاسی، نویسندگان، مولفان و شاعران است که می توان از جمله از اشخاص ذیل نام برد: استاد نعمت الله شهرانی، استاد محمد موسی توانا، استاد بیان، داکتر قاری محمد ایاز، استاد محمد نظیف شهرانی، استاد محمد میرویس غیاثی، قاضی عبدالحق عتید، استاد عبدالباری ابراهیمی، استاد داد محمد خاشی، و دیگران... بدخشان در شعر و ادبیات در طول تاریخ و حتی امروز سر آمد روزگار است. مولانا نائل کشمی، عبدالودود نائل لاجوردین شهری، سودا، یزدان یار، واصل لطیفی، غفران بدخشی، و... از جمله شعرای معاصر هستند و صدها شاعر دیگر... یگانه طنز نویسی مشهور افغانستان «نجیب الله دهزاد» از بدخشان است. در طول هشت دهه آخر همهء قوانین اساسی افغانستان در چند دوره، تحت اشراف یک بدخشی تدوین شده است؛ شاه محمد ولی خان دروازی، عبدالله یفتلی، نعمت الله شهرانی و... بزرگترین متن روحانی تصوفی «مکتوبات امام ربانی مجدد الف الثانی» توسط دو نفر علمای بدخشان به رشتهء تحریر در آمده است. بدخشان؛ در همهء متون ادبی جهان و بویژه فارسی کهن، نسبت شهرت لعلش جایگاه ویژه داشته است و ادیبان و شعرا آن را در پهلوی عقیق یمن مثال زده اند.
[ویرایش] اماکن تاریخی
از اماکن تاریخی آن میتوان از ویرانههای بهارک (که در حاشیه شهر تاریخی بهارستان و لان شی آباد شدهاست)، اشکاشم و توپخانهزیباک و مقبره ناصر خسرو نام برد.
ولایتبدخشان |
|
مرکز |
فیض آباد |
ولسوالیها |
ولسوالی کشم | ولسوالی جرم | ولسوالی شهدا | ولسوالی کران منجان | ولسوالی زیباک | ولسوالی واخان | ولسوالی اشکاشم | ولسوالی بهارک | ولسوالی شغنان | ولسوالی کوف | ولسوالی مایمی | ولسوالی درواز | ولسوالی خاش | ولسوالی یآوان | ولسوالی راغستان | ولسوالی یفتل ن ولسوالی تگاب | ولسوالی سهر بزرگ | ولسوالی ارغنجخواه | ولسوالی وردوج | | ولسوالی تیشکان | ولسوالی یمگان | ولسوالی خواهان | ولسوالی راغ/ولسوالی کوهستان/ ولسوالی نسی /ولسوالی شکی/ |